Delen?
De uitzondering die de evolutie bevestigt
Evolutiebioloog Vincent Merckx vraagt zich af waarom een plant die de boel belazert al eeuwenlang gewoon overleeft.
Vincent Merckx zegt het zonder op te scheppen. ‘Ik heb echt het doel de wetenschap verder te helpen.’ En dat doet hij door diep in de jungle een onooglijk groepje plantjes op te sporen. Plantjes die in tegenstelling tot zo’n beetje alle andere planten gebruik maken van een schimmel om aan suiker te komen, maar daar niets voor terug geven. ‘Een soort bedrog,’ zegt Merckx. Belangrijker: dit stel onaangepaste plantjes en hun altruïstische schimmels passen niet in ons idee van evolutie. En zeggen er dus heel veel over.
Evolutiebioloog Merckx van Naturalis Biodiversity Center in Leiden is bovenmatig geïnteresseerd in wat hij de ‘evolutie van de interactie tussen soorten’ noemt. Wat is er gebeurd sinds die gemeenschappelijke voorouder - een eencellige (waarvan toevallig onlangs een goed gelijkend exemplaar van de oceaanbodem is opgediept) evolueerde tot de soorten die we vandaag zien?
Ja, we weten dat daarna alras een steeds grotere biodiversiteit ontstond, waarbij - Darwin zei het al - de soorten die zich het meest aanpasten, wisten te overleven. Maar Merckx wil weten in hoeverre de interactie tussen soorten daarbij een belangrijke of zelfs doorslaggevende rol speelt.
De keus voor plantenonderzoek ligt voor de hand. Veel, zeg maar gerust: álle planten overleven door interactie met schimmels en andersom. ‘In hun wortels voorzien planten schimmels van de noodzakelijke suikers en koolstof. In ruil daarvoor krijgen planten nutriënten terug. Het is een win-winsituatie. Dat is heel belangrijk op aarde,’ aldus Merckx.
‘Ik onderzoek een paar bijzondere plantjes die een uitzondering vormen omdat ze de schimmel bestelen, maar daar niets voor in de plaats geven,’ aldus Merckx. Waarom niet? Dat weet de onderzoeker niet. Hij heeft ook (nog) geen idee hoe de betrokken schimmel zich zo laat belazeren. Daarvoor moet hij nog heel wat expedities opzetten naar Zuid-Amerika, Zuidoost-Azië, Australië en andere tropische oorden waar die mycoheterotrofe plantjes voorkomen.
Maar wat hij al wel weet is dat deze plantjes tonen dat ‘het niet allemaal zo stabiel is als dat we dachten’. Merckx: ‘Het is interessant dat de interactie tussen planten en schimmels ervoor heeft gezorgd dat het land gekoloniseerd is door planten. Zo zou het volgens de evolutietheorie zijn gegaan. De plant kwam uit het water en wist dankzij een interactie met schimmels te overleven. Maar nu blijkt dat er ook een plant tussen zit die de hele boel belazert. Hoe kan dat?’
Is dit de uitzondering die de evolutie bevestigt? Of zijn er veel meer uitzonderingen? Moeten we, en die vraag wil Merckx alvast bevestigend beantwoorden, veel meer onderzoek doen naar de interacties tussen soorten? ‘Het onderzoek is nu altijd naar een groep: vogels, planten, noem maar op. Als evolutiebioloog zeg ik: er is een gigantisch netwerk aan interacties. Dáár moeten we onderzoek naar doen.’
Evolutiebioloog Vincent Merckx vraagt zich af waarom een plant die de boel belazert al eeuwenlang gewoon overleeft.
Vincent Merckx zegt het zonder op te scheppen. ‘Ik heb echt het doel de wetenschap verder te helpen.’ En dat doet hij door diep in de jungle een onooglijk groepje plantjes op te sporen. Plantjes die in tegenstelling tot zo’n beetje alle andere planten gebruik maken van een schimmel om aan suiker te komen, maar daar niets voor terug geven. ‘Een soort bedrog,’ zegt Merckx. Belangrijker: dit stel onaangepaste plantjes en hun altruïstische schimmels passen niet in ons idee van evolutie. En zeggen er dus heel veel over.
Evolutiebioloog Merckx van Naturalis Biodiversity Center in Leiden is bovenmatig geïnteresseerd in wat hij de ‘evolutie van de interactie tussen soorten’ noemt. Wat is er gebeurd sinds die gemeenschappelijke voorouder - een eencellige (waarvan toevallig onlangs een goed gelijkend exemplaar van de oceaanbodem is opgediept) evolueerde tot de soorten die we vandaag zien?
Ja, we weten dat daarna alras een steeds grotere biodiversiteit ontstond, waarbij - Darwin zei het al - de soorten die zich het meest aanpasten, wisten te overleven. Maar Merckx wil weten in hoeverre de interactie tussen soorten daarbij een belangrijke of zelfs doorslaggevende rol speelt.
De keus voor plantenonderzoek ligt voor de hand. Veel, zeg maar gerust: álle planten overleven door interactie met schimmels en andersom. ‘In hun wortels voorzien planten schimmels van de noodzakelijke suikers en koolstof. In ruil daarvoor krijgen planten nutriënten terug. Het is een win-winsituatie. Dat is heel belangrijk op aarde,’ aldus Merckx.
‘Ik onderzoek een paar bijzondere plantjes die een uitzondering vormen omdat ze de schimmel bestelen, maar daar niets voor in de plaats geven,’ aldus Merckx. Waarom niet? Dat weet de onderzoeker niet. Hij heeft ook (nog) geen idee hoe de betrokken schimmel zich zo laat belazeren. Daarvoor moet hij nog heel wat expedities opzetten naar Zuid-Amerika, Zuidoost-Azië, Australië en andere tropische oorden waar die mycoheterotrofe plantjes voorkomen.
Maar wat hij al wel weet is dat deze plantjes tonen dat ‘het niet allemaal zo stabiel is als dat we dachten’. Merckx: ‘Het is interessant dat de interactie tussen planten en schimmels ervoor heeft gezorgd dat het land gekoloniseerd is door planten. Zo zou het volgens de evolutietheorie zijn gegaan. De plant kwam uit het water en wist dankzij een interactie met schimmels te overleven. Maar nu blijkt dat er ook een plant tussen zit die de hele boel belazert. Hoe kan dat?’
Is dit de uitzondering die de evolutie bevestigt? Of zijn er veel meer uitzonderingen? Moeten we, en die vraag wil Merckx alvast bevestigend beantwoorden, veel meer onderzoek doen naar de interacties tussen soorten? ‘Het onderzoek is nu altijd naar een groep: vogels, planten, noem maar op. Als evolutiebioloog zeg ik: er is een gigantisch netwerk aan interacties. Dáár moeten we onderzoek naar doen.’
In 2012 ging Vincent Merckx met wetenschappers van Naturalis op expeditie naar Borneo. Met Maleisische collega's onderzoeken zij het ontstaan van de flora en fauna op de Kinabalu-berg. Beluister het interview bij NPO Radio 1.
Vincent Merckx heeft een eigen Youtube-kanaal met video's over expedities en over zijn grote passie: golfsurfen.