Delen?
Petra de Bruijn bestudeert naast wetenschappelijke bronnen ook culturele uitingen om een beeld te krijgen van de Turkse maatschappij. Die zijn van oudsher een manier om de politiek en samenleving te duiden en te bekritiseren.
Petra de Bruijn, Universitair docent Turkse Cultuur en Maatschappij aan de Universiteit Leiden, en verbonden aan het Leiden University Centre for the Study of Islam and Society (LUCIS) is somber over het huidige Turkije. Dat heeft alles te maken met het vluchtelingenprobleem, de oorlog in Syrië en de hernieuwde, gewelddadige strijd tussen het regeringsleger en de Koerdische PKK. “De PKK heeft de wapenstilstand gebruikt om zich te herbewapenen. De regering slaat meedogenloos terug. Dit is vooral een drama voor de burgerbevolking in het zuidoosten, waar de strijd is verplaatst naar de steden. Dit zijn problemen die voorlopig niet zijn opgelost.”
De onrust in het land is goed zichtbaar in de media en in het culturele leven in Turkije. Er was altijd al een verband tussen cultuur en politiek, zegt De Bruijn. Eerst in theater en literatuur. Daarna doken de politieke boodschappen op in arthouse-films en zijn nu ook doorgedrongen in televisieprogramma's.
Politieke boodschap
“De staatszender TRT steunt de regering van APK-president Recep Tayyip Erdoğan. Al in jaren 60 gebruikten de opeenvolgende Turkse regeringen de staatsmedia voor propaganda. Een korte periode van relatieve onafhankelijkheid is na het aantreden van Erdoğan afgebroken”, legt De Bruijn uit. De commerciële zenders zijn in handen van zakelijke conglomeraten. Traditioneel vrij conservatief, soms neutraal, maar tegenwoordig meestal pro-regering.
Zelfs soaps en actieseries op prime-time zijn politiek gekleurd. Volgens De Bruijn is dat onzichtbaar voor het grote publiek, maar herkenbaar voor hoger opgeleiden. De actieserie Kurtlar Vadisi: Pusu (Valley Of The Wolves), bijvoorbeeld, gaat over complottheorieën tegen de Turkse staat. “Bij die serie is het interessant dat de kleur van de zender die het programma koopt, de boodschap bepaalt. Toen de AKP-regering onenigheid kreeg met de Gülen-beweging was dat een belangrijke verhaallijn. Na de verhuizing naar een andere zender is dit thema volledig verdwenen.”
Tegengeluid
Media die zich volgens de regering schuldig maken aan kritiek op de regering, worden gesloten of onder curatele gesteld. Na de inval bij de televisiezender Samanyolu, eind 2015, is de zelfcensuur enorm toegenomen, zegt De Bruijn. En nog steeds wordt opgetreden tegen kritische media. De meest recente actie trof de Turkse krant Zaman. Na regeringsingrijpen en de aanstelling van een nieuwe hoofdredacteur is de toon van het dagblad opeens opvallend pro-regering. Kritische media zijn bijna alleen nog te vinden op internet. Onduidelijk is hoe groot hun invloed is. “In deze kringen zoeken de makers de grenzen op. De zenders zitten in Turkije, dus soms worden ze toch gesloten of gaan onder een andere naam door.”
Kunstenaars blijven ondertussen zoeken naar wegen voor een tegengeluid. “Het stadstheater van Instanbul bracht vorig jaar een toneelstuk dat speelde in het Osmaanse Rijk. In iedere scene waarin het volk in opstand kwam tegen een corruptie politiechef, werd luid geapplaudisseerd. Het gebeurt dus nog wel.” Kunst krijgt weer iets van haar maatschappijkritische functie terug.
Erdoğan-verering
De afgelopen tien jaar is veel veranderd in het land. En helaas niet ten goede, zegt De Bruin. “Turkije maakte grote democratische vorderingen om in aanmerking te komen voor het EU-lidmaatschap. Dat gebeurde niet. In Turkije heerst wantrouwen tegen het Westen. Het land is zich gaan richten op het Midden-Oosten. En de president krijgt daarvoor veel steun.”
De onderzoeker ziet het begin van een Erdoğan-verering opkomen. “Er heerst het idee dat Turkije een grote man nodig heeft. Het zou me niet verbazen als er standbeelden voor de president komen. De verheerlijking van een leider, die we kennen uit de tijd van Atatürk, lijkt terug te keren.”
Petra de Bruijn, Universitair docent Turkse Cultuur en Maatschappij aan de Universiteit Leiden, en verbonden aan het Leiden University Centre for the Study of Islam and Society (LUCIS) is somber over het huidige Turkije. Dat heeft alles te maken met het vluchtelingenprobleem, de oorlog in Syrië en de hernieuwde, gewelddadige strijd tussen het regeringsleger en de Koerdische PKK. “De PKK heeft de wapenstilstand gebruikt om zich te herbewapenen. De regering slaat meedogenloos terug. Dit is vooral een drama voor de burgerbevolking in het zuidoosten, waar de strijd is verplaatst naar de steden. Dit zijn problemen die voorlopig niet zijn opgelost.”
De onrust in het land is goed zichtbaar in de media en in het culturele leven in Turkije. Er was altijd al een verband tussen cultuur en politiek, zegt De Bruijn. Eerst in theater en literatuur. Daarna doken de politieke boodschappen op in arthouse-films en zijn nu ook doorgedrongen in televisieprogramma's.
Politieke boodschap
“De staatszender TRT steunt de regering van APK-president Recep Tayyip Erdoğan. Al in jaren 60 gebruikten de opeenvolgende Turkse regeringen de staatsmedia voor propaganda. Een korte periode van relatieve onafhankelijkheid is na het aantreden van Erdoğan afgebroken”, legt De Bruijn uit. De commerciële zenders zijn in handen van zakelijke conglomeraten. Traditioneel vrij conservatief, soms neutraal, maar tegenwoordig meestal pro-regering.
Zelfs soaps en actieseries op prime-time zijn politiek gekleurd. Volgens De Bruijn is dat onzichtbaar voor het grote publiek, maar herkenbaar voor hoger opgeleiden. De actieserie Kurtlar Vadisi: Pusu (Valley Of The Wolves), bijvoorbeeld, gaat over complottheorieën tegen de Turkse staat. “Bij die serie is het interessant dat de kleur van de zender die het programma koopt, de boodschap bepaalt. Toen de AKP-regering onenigheid kreeg met de Gülen-beweging was dat een belangrijke verhaallijn. Na de verhuizing naar een andere zender is dit thema volledig verdwenen.”
Tegengeluid
Media die zich volgens de regering schuldig maken aan kritiek op de regering, worden gesloten of onder curatele gesteld. Na de inval bij de televisiezender Samanyolu, eind 2015, is de zelfcensuur enorm toegenomen, zegt De Bruijn. En nog steeds wordt opgetreden tegen kritische media. De meest recente actie trof de Turkse krant Zaman. Na regeringsingrijpen en de aanstelling van een nieuwe hoofdredacteur is de toon van het dagblad opeens opvallend pro-regering. Kritische media zijn bijna alleen nog te vinden op internet. Onduidelijk is hoe groot hun invloed is. “In deze kringen zoeken de makers de grenzen op. De zenders zitten in Turkije, dus soms worden ze toch gesloten of gaan onder een andere naam door.”
Kunstenaars blijven ondertussen zoeken naar wegen voor een tegengeluid. “Het stadstheater van Instanbul bracht vorig jaar een toneelstuk dat speelde in het Osmaanse Rijk. In iedere scene waarin het volk in opstand kwam tegen een corruptie politiechef, werd luid geapplaudisseerd. Het gebeurt dus nog wel.” Kunst krijgt weer iets van haar maatschappijkritische functie terug.
Erdoğan-verering
De afgelopen tien jaar is veel veranderd in het land. En helaas niet ten goede, zegt De Bruin. “Turkije maakte grote democratische vorderingen om in aanmerking te komen voor het EU-lidmaatschap. Dat gebeurde niet. In Turkije heerst wantrouwen tegen het Westen. Het land is zich gaan richten op het Midden-Oosten. En de president krijgt daarvoor veel steun.”
De onderzoeker ziet het begin van een Erdoğan-verering opkomen. “Er heerst het idee dat Turkije een grote man nodig heeft. Het zou me niet verbazen als er standbeelden voor de president komen. De verheerlijking van een leider, die we kennen uit de tijd van Atatürk, lijkt terug te keren.”
Omdat de oppositie de eerste keer had gewonnen, moet de verkiezing om het burgemeesterschap van Istanbul worden overgedaan. Dit is natuurlijk niet de officiële lezing, maar daar komt het wel op neer. Waarom kan Erdogan het zich niet veroorloven de macht in deze stad te verliezen? En, hoeveel kans maakt de oppositie om zondag weer te winnen? Een interview met onder meer Petra de Bruijn.
Soaps zijn opium voor het volk. Maar in Turkije zijn TV-soaps er niet alleen ter vermaak. Ze worden ook politiek en militair-strategisch ingezet. Petra de Bruijn, van de Universiteit Leiden, doet onderzoek naar deze series en ging op bezoek bij de producent van een militaire soap in het land dat op de VS na de meeste soaps ter wereld exporteert. Interview bij Bureau Buitenland van de VPRO. (29-06-2018)
Geobureau: Afrin gaat over de achtergronden en de gevolgen van de Turkse inval in de Noord-Syrische regio Afrin. Een interview met Koerdendeskundige Michiel Leezenberg (UvA) en Turkijekenner Petra de Bruijn van de Universiteit Leiden. (30-01-2018)
Zondag gaat Turkije naar de stembus om in een referendum voor of tegen de wijzigingen van de grondwet te stemmen. Voor president Recep Tayyip Erdogan is een ja cruciaal, maar wat wil hij nu echt bereiken? Interview met o.a. Turkije-deskundige Petra de Bruijn. (14-04-2017)
Het besluit van Nederlandse regering om de Turkse minister van gezinszaken Fatma Betül Sayan Kaya het land uit te zetten, ’speelt Erdogan in de kaart’. Dat zegt universitair docent Turkse Taal en Cultuur Petra de Bruijn van de Universiteit Leiden. Een interview in het Leidsch Dagblad (13-03-2017)
Een bekende Turkse filmproducent gaat een film maken over de mislukte coup van 15 juli. De film wordt een spin-off van de populaire televisieserie Kurtlar Vadisi, ofwel Vallei der Wolven. Het hoofdpersonage wordt ook wel de 'Turkse James Bond' genoemd. Wie is Polat Alemdar? Interview met Petra de Bruijn bij de NOS.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan wist al enkele uren na de couppoging van 15 juli dat de Gülen-beweging erachter zat. Verbazingwekkend is dat niet. Turkije-expert Petra de Bruijn legt in een opiniestuk uit waarom de beweging op weinig steun kan rekenen. (HMC-kranten, betaalmuur)
Als sommige Nederlandse journalisten en opiniemakers opeens terughoudend zijn met wat ze publiekelijk over Turkije en President Erdogan verklaren, geldt dit dan ook voor het werk van onze wetenschappers? De Kennis Van Nu sprak onder meer met Petra de Bruijn van Lucis Leiden.
Het uitschakelen van de kritische krant Zaman is een nieuwe klap voor de persvrijheid in Turkije. President Erdogan gelooft dat hij de enige is die het land kan redden, stelt Petra de Bruijn in een interview met nu.nl
Turkije pakt vooraanstaande wetenschappers op, omdat ze de 'Petitie voor Koerdistan' ondertekenden. Daarin roepen zij de regering op het militaire optreden tegen de Koerden te staken. Petra de Bruijn legt uit in een interview met Sleutelstad FM.
Interview met Petra de Bruijn bij Sleutelstad FM over Love, Sex and Marriage in the Islamicate World from the Middle Ages to the Present. Op deze interdisciplinaire, internationale conferentie komen keerpunten uit de geschiedenis aan bod, en geven wetenschappers een zo breed mogelijk beeld van liefde in de islamitische wereld.
Science071: Turkije heeft zijn eigen James Bond, Polat Alemdar uit de crime-serie Valley of the wolves. De vrij nationalistische serie komt met een film en een aantal afleveringen over de mislukte staatsgreep. En de stand van de Turkse Kunst, cultuur en onderwijs, nu er bij bosjes mensen worden gearresteerd.
Er zijn onmiskenbaar raakvlakken tussen de eeuwenoude islamitische geometrische kunst en De Stijl - uit het begin van de vorige eeuw - anderzijds. Maar is er meer te ontdekken dan een gedeelde voorkeur voor geometrie en rechte lijnen? Petra de Bruijn (LUCIS) vertelt hier meer over in een interview met SleutelstadFM. Op 22 juni organiseerde LUCIS ook een lezing over dit onderwerp.
Na de mislukte coup in Turkije in 2016 en de toenemende vervolging van wetenschappers in het land, proberen academici het land te ontvluchten of in het buitenland te blijven. En er is geen zicht op verbetering. Turkije-kenner Petra de Bruijn (LUCIS, Universiteit Leiden) over de laatste ontwikkelingen in een interview met SleutelstadFM.