Delen?
Nina ter Laan is antropoloog en religiewetenschapper aan de Universiteit Utrecht. Zij promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen op de politieke rol van islamitische muziek in Marokko. Voor haar onderzoek begaf Ter Laan zich dertien maanden onder artiesten in het Marokkaanse muziekcircuit.
Tijdens haar onderzoek sprak zij voornamelijk met mannelijke muzikanten "Ik was verrast over de moeite die het mij kostte om in contact te komen met vrouwelijke artiesten. Ook al zingen zij religieus verantwoorde liederen, ze lopen er niet mee te koop." Tijdens haar onderzoek ontdekte ze onder meer dat de vrouwenstem binnen orthodoxe stromingen in de islam gezien wordt als awra, delen van het lichaam die bedekt moeten worden. Hun zang zou ongewenste emoties losmaken, zoals de Sirenes van Homerus. "Uiteindelijk heb ik er een aantal gesproken, maar alleen anoniem."
Na de aanslagen van 11 september 2001 en in Casablanca in 2003 gebruikte de Marokkaanse overheid muziek om Marokko intern en extern te profileren als ‘gematigd’ moslimland. Alle partijen, het koningshuis, de regering, islamitische bewegingen en soefi-ordes gebruiken muziek om hun visie op islam en politiek te verspreiden."
Muziek
Voor muzikanten die worden beschouwd als 'radicale moslims' is geen plaats in dat beleid. Het soefisme, een mystieke tak binnen de islam, is door de Marokkaanse overheid naar voren geschoven als boegbeeld van die 'gematigde' islam. legt Nina ter Laan uit. "Soefi-muzikanten krijgen alle ruimte in de media en op muziekfestivals voor buitenlandse toeristen en Marokkaanse elites. Hun tegenhangers, de anashid-muzikanten, worden vaak neergezet als moslimfanatici. Sommige van hen behoren tot een beweging die het religieus leiderschap van de koning betwist. Daarmee opereren zij op het randje van de illegaliteit. Het genre is als het ware besmet."
Maar die strikte scheiding is er in de praktijk veel minder. "Het interessante is dat muzikanten uit beide stromingen zich niet altijd in dat religieuze hokje laten stoppen", zegt Ter Laan. "Ze willen een groot publiek bereiken."
Etiketten
De termen 'gematigde' en 'radicale' islam zijn volgens ter Laan daarom te simplistisch. Ze geven een gepolariseerd beeld van moslims en gaan voorbij aan de veelzijdigheid van hun leefwerelden. Niemand heeft een vastomlijnd idee wat een 'gematigde' of 'radicale' islam is. Oproepen door politici om op te staan tegen de 'radicale' islam, zoals minister Edith Schippers deed vindt ter Laan problematisch. "Dit zijn geen neutrale termen, maar begrippen die politieke agenda’s dienen, zoals anti-terrorismebeleid. Mensen zouden kritischer vragen moeten stellen over etiketten die de islam krijgt opgeplakt."
Aan de Universiteit Utrecht gaat Nina ter Laan verder met onderzoek naar de islamitische wereld. En ook nu blijft Marokko haar bezighouden. Ter Laan wil weten hoe Nederlandse vrouwen die zich hebben bekeerd tot de islam, en naar Marokko zijn geëmigreerd, een thuisgevoel creëren. "Deze vrouwen zijn vaak naar Marokko gegaan, omdat zij zich als moslims in Nederland niet langer thuisvoelen. Ik wil hoe zij zich hun nieuwe land eigen maken."
Tijdens haar onderzoek sprak zij voornamelijk met mannelijke muzikanten "Ik was verrast over de moeite die het mij kostte om in contact te komen met vrouwelijke artiesten. Ook al zingen zij religieus verantwoorde liederen, ze lopen er niet mee te koop." Tijdens haar onderzoek ontdekte ze onder meer dat de vrouwenstem binnen orthodoxe stromingen in de islam gezien wordt als awra, delen van het lichaam die bedekt moeten worden. Hun zang zou ongewenste emoties losmaken, zoals de Sirenes van Homerus. "Uiteindelijk heb ik er een aantal gesproken, maar alleen anoniem."
Na de aanslagen van 11 september 2001 en in Casablanca in 2003 gebruikte de Marokkaanse overheid muziek om Marokko intern en extern te profileren als ‘gematigd’ moslimland. Alle partijen, het koningshuis, de regering, islamitische bewegingen en soefi-ordes gebruiken muziek om hun visie op islam en politiek te verspreiden."
Muziek
Voor muzikanten die worden beschouwd als 'radicale moslims' is geen plaats in dat beleid. Het soefisme, een mystieke tak binnen de islam, is door de Marokkaanse overheid naar voren geschoven als boegbeeld van die 'gematigde' islam. legt Nina ter Laan uit. "Soefi-muzikanten krijgen alle ruimte in de media en op muziekfestivals voor buitenlandse toeristen en Marokkaanse elites. Hun tegenhangers, de anashid-muzikanten, worden vaak neergezet als moslimfanatici. Sommige van hen behoren tot een beweging die het religieus leiderschap van de koning betwist. Daarmee opereren zij op het randje van de illegaliteit. Het genre is als het ware besmet."
Maar die strikte scheiding is er in de praktijk veel minder. "Het interessante is dat muzikanten uit beide stromingen zich niet altijd in dat religieuze hokje laten stoppen", zegt Ter Laan. "Ze willen een groot publiek bereiken."
Etiketten
De termen 'gematigde' en 'radicale' islam zijn volgens ter Laan daarom te simplistisch. Ze geven een gepolariseerd beeld van moslims en gaan voorbij aan de veelzijdigheid van hun leefwerelden. Niemand heeft een vastomlijnd idee wat een 'gematigde' of 'radicale' islam is. Oproepen door politici om op te staan tegen de 'radicale' islam, zoals minister Edith Schippers deed vindt ter Laan problematisch. "Dit zijn geen neutrale termen, maar begrippen die politieke agenda’s dienen, zoals anti-terrorismebeleid. Mensen zouden kritischer vragen moeten stellen over etiketten die de islam krijgt opgeplakt."
Aan de Universiteit Utrecht gaat Nina ter Laan verder met onderzoek naar de islamitische wereld. En ook nu blijft Marokko haar bezighouden. Ter Laan wil weten hoe Nederlandse vrouwen die zich hebben bekeerd tot de islam, en naar Marokko zijn geëmigreerd, een thuisgevoel creëren. "Deze vrouwen zijn vaak naar Marokko gegaan, omdat zij zich als moslims in Nederland niet langer thuisvoelen. Ik wil hoe zij zich hun nieuwe land eigen maken."
Voor de Universiteit van Nederland vertelt Nina ter Laan meer over haar onderzoek. Hoe muziek samenhangt met politieke denkbeelden over een ‘radicale’ en ‘gematigde’ islam en hoe dit bewust wordt ingezet om de beeldvorming hierover te beïnvloeden.