Delen?
Ecotoxicologe wil werken aan een duurzamere wereld

Martina Vijver geniet de bekendheid door haar onderzoek naar gewasbeschermingsmiddelen. De landbouwpesticiden leiden tot massale negatieve effecten in het oppervlaktewater. Toch reikt haar deskundigheid veel verder. Vijver onderzoekt onder meer de effecten van nanodeeltjes, microplastics en metalen op ecosystemen in het water en op land.

Neonicotinoïden zijn berucht door hun aansprekende, maar weinig accurate reputatie als 'bijengif'. De werkelijkheid is complexer, zegt Martina Vijver, universitair hoofddocent Ecotoxicologie aan de Universiteit Leiden. De neonicotinoïden zorgen voor vele zogeheten cascade-effecten, waarbij organismen in aangrenzende ecosystemen ook worden aangetast door de stoffen. “Daarom zijn brede studies zo belangrijk. Het onderzoek naar neonicotinoïden heeft wetenschappers bij elkaar gebracht, die in het verleden onafhankelijk van elkaar werkten.”

Technologische ontwikkelingen brengen ook de ecotoxicologie op onbekend terrein. Iedere twee seconden verschijnt een nieuwe stof op de markt. Vooral onderzoek naar nieuw opkomende stoffen zoals nanodeeltjes is volgens Vijver razend interessant. “Kennis vergaren voordat stoffen een ecotoxicologisch probleem geven in het milieu, is de ultieme stap in een duurzame wereld.” Haar vakgroep test stoffen voordat ze op de markt komen. Bovendien zijn Research & Development-afdelingen van universiteiten en bedrijven tegenwoordig verplicht milieu- en gezondheidseffecten mee te nemen. “R&D kan niet meer zonder ons”, zegt Vijver.

Transparantie

De interesse in haar vakgebied ontstond vooral na het lezen van Silent Spring van de Amerikaanse wetenschapper en auteur Rachel Carson. Het baanbrekende boek uit 1962 beschreef voor het eerst de schadelijke effecten van pesticiden op het milieu. De publicatie schudde de wereld wakker en leidde uiteindelijk tot een wereldwijd milieubewustzijn.

“Voor mij is de belangrijkste boodschap van Silent Spring dat we transparant moeten zijn over de effecten van chemische stoffen”, zegt Vijver. “Op basis van de wetenschappelijk ingeschatte risico’s kan de politiek weloverwogen keuzes maken. Over de toelating van stoffen op de markt, maar ook over de prioriteiten in verontreinigd gebied. Met mijn onderzoek wil ik een bijdrage leveren aan die duurzamere wereld.”

Interacties

Het onderzoek van ecotoxicoloog Vijver speelt zich zowel in het laboratorium af als in het veld. Een spannende en noodzakelijke combinatie. Onderzoeksresultaten in het lab herhalen zich niet altijd in het milieu. “Het komt voor dat een stof in het lab dodelijk blijkt voor watervlooien, terwijl de beestjes in de natuur nog springlevend zijn.” Maar andersom komt ook voor. “Veldwerk blijft nodig om een compleet beeld te krijgen van alle interacties in een systeem.”

Een van de instrumenten die de wetenschapper ontwikkelde, is de Bestrijdingsmiddelenatlas. Het naslagwerk biedt een gedetailleerd overzicht van de Nederlandse waterkwaliteit. Ze ontving er in 2012 de Rob Faasen Wisseltrofee voor. Ze ontwikkelde ook een tool voor het afleiden van locatie-specifieke effecten van metalen in het oppervlaktewater. Vijver maakt inzichtelijk waar de problemen zich voordoen en geeft advies over mogelijke oplossingen.

Martina Vijver wil problemen graag voor zijn. "Door fundamenteel onderzoek kan ik het maatschappelijk debat voeden.”
 

In Leiden ligt al anderhalf jaar een mini-poldertje met 38 slootjes. Het is het domein van hoogleraar Martina Vijver. Reportage van verslaggever Marc-Robin Visscher. (15-11-2018)
Martina Vijver houdt vrijdag haar intreerede als nieuwe hoogleraar ecotoxicologie aan de Universiteit Leiden. 'Ik wil in een praktijksituatie de milieurisico's van zoveel mogelijk verschillende stoffen bestuderen', zegt ze, 'liefst nog vóór die stoffen een probleem worden'. Interview in Trouw (12-11-2018)
Via rivieren belandt er veel plastic in de zee, maar een groot deel van dit rondzwervende plastic is zoek. De zichtbare ‘plastic soep’ is maar een fractie van al het plastic dat de oceaan in stroomt. Van meer dan 95 procent weten we niet waar het is. Interview met Martina Vijver. (14-11-2018)
Nanodeeltjes, ze zitten tegenwoordig overal in: van verf tot tandpasta, van zonnepanelen tot tennisrackets. Maar die superkleine nieuwe deeltjes brengen mogelijk ook nieuwe milieuproblemen met zich mee. Daarom moeten onderzoeksbudgetten deels besteed worden aan veiligheid, vindt hoogleraar toxicologie Martina Vijver. “We kunnen nu nog een probleem voorkomen.” Interview met Martina Vijver op de website van Down to Earth. (22-10-2018)
Alarmerend, zo kunnen de eerste bevindingen over opname van nanodeeltjes door waterorganismen gerust genoemd worden. Maar de nieuwe Leidse hoogleraar ecotoxicologie Martina Vijver is zelf optimistisch. ‘We kunnen nu al invloed uitoefenen op de industrie', zegt zij in een interview met Bionieuws.
Wat hebben tandpasta, zweetsokken en watervlooien met elkaar gemeen? In dit college bij de Universiteit van Nederland neemt Martina Vijver je mee in de wereld van de nanodeeltjes. Ze legt uit wat die nanodeeltjes doen in onze producten, wat de gevolgen daarvan kunnen zijn en hoe zij werkt aan veilige nanotechnologie.
Ansjovissen worden in de val gelokt door grote hoeveelheden plastic in zee die naar lekkere hapjes ruiken. Kunststof nanodeeltjes worden met enige regelmaat teruggevonden in vissen (die wij uiteindelijk ook op ons bord krijgen). Reportage in KIJK Magazine met o.a. Martina Vijver (17-08-2017)
Martina Vijver (CML) onderzoekt in het Levend Lab bij Oegstgeest al een paar maanden het effect van landbouwgif en kunstmest op het waterleven. Op 8 juli ging het lab officieel open. Een mooi moment om de eerste resultaten bekend te maken: meer muggen! Reportage in het NOS Radio 1 Journaal van verslaggever Josephine Tréhy (Luister vanaf 09:15 uur).
In een minipolder onderzoeken wetenschappers hoe planten en kleine diertjes reageren op kunstmest en insecticiden. Reportage in de Volkskrant over het Levend Lab van Martina Vijver (CML).
De kokerjuffer is al gevonden in de IJssel, de zalm komt weer terug in de Maas. Voor Rijkswaterstaat zijn dit allemaal bewijzen dat Nederland met het verbeteren van de waterkwaliteit 'redelijk op weg is.' Interview met onder meer Martina Vijver in Trouw Groen. (19-03-2017)
De Leidse wetenschapper ecotoxicologie Martina Vijver en promovendus Henrik Barmentlo zijn tevreden. In het ’levende laboratorium’ achter museum Corpus in Oegstgeest, waar zij onderzoek doen naar de effecten van landbouwgifstoffen, wonen imiddels watervlooien, rugzwemmers en vlokreeften. Een reportage in het Leidsch Dagblad (18-04-2017).
In Leiden zijn 38 mini-slootjes gegraven waarin wetenschappers de effecten van kunstmest en bestrijdingsmiddelen onderzoeken op het leven in de sloot. Een levend openlucht-laboratorium, waar studenten en onderzoekers naar hartenlust kunnen experimenteren. Reportage op Radio 1 van verslaggever Marc-Robin Visscher met onder meer Martina Vijver (CML) (24-03-2017).
Dat landbouwgif giftig is voor plant en dier weet iedereen, maar in welke mate is nog steeds niet duidelijk. Om de effecten op het planten- en dierenleven in sloten te meten, komt er een grootscheeps onderzoek in echte sloten. Martina Vijver legt uit in een reportage bij Vroege Vogels.
Het regent, maar ’biologen zijn gewend buiten te zijn’, zegt ecotoxicologe Martina Vijver van het CML goedgemutst. Op een braakliggend terrein van de Universiteit Leiden heeft ze zojuist een klein dijkje doorgegraven, als officieel begin van het ’Levend Lab in Leiden’.  Reportage in het Leidsch Dagblad.
Een deel van ons grondwater is besmet met bestrijdingsmiddelen. Minister Melanie Schultz van Milieu belooft maatregelen, maar is dat genoeg? Interview met Martina Vijver van de Universiteit Leiden. (Beluister de uitzending vanaf 15.31 uur).
Leidse milieuwetenschappers halen geld op om experimentele sloten te kunnen graven. In dit ‘Levend Lab’ willen ze de effecten van vervuiling onderzoeken.’ Het gebruik van bestrijdingsmiddelen in Nederland is echt bruut.’ Reportage bij Mare Online.
Ecotoxicologe Martina Vijver van het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML) gaat de effecten van gewasbeschermingsmiddelen en mest op het oppervlaktewater testen. Daarvoor zijn 36 slootjes van tien meter lang nodig. Vijver begint een crowdfundingactie om het benodigde geld op te halen.
Worden de hersenafwijkingen die gezien worden bij baby’s in Zuid-Amerika veroorzaakt door het zika-virus? Of zijn er andere oorzaken aan te wijzen? Lara Rense spreekt met Martina Vijver, ecotoxicoloog aan de Universiteit Leiden en Marion Koopmans, hoofd virologie aan het Erasmus MC. 
Meer over de studie naar de insecticide imidacloprid in een interview met Martina Vijver (CML) in Trouw.
Leids Universitair Weekblad Mare sprak met Martina Vijver over CML-rapport over insecticiden.
In het Algemeen Dagblad een interview met Martina Vijver over het onderzoek van het Centrum voor Milieuwetenschappen van de Universiteit Leiden, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. 
Martina Vijver van het Centrum voor Milieuwetenschappen in Leiden (CML) praat in het wetenschapsprogramma Science071 over haar onderzoek naar plastic nanodeeltjes in het milieu.