Delen?
Veel vooroordelen over corruptie en gebrekkig bestuur in Nigeria zijn helaas waar, zegt Nigeria-expert David Ehrhardt van de Universiteit Leiden. Maar dit is maar de helft van het verhaal: de reus van Afrika heeft ook een florerende informele economie en politiek. Waar de overheid vaak tekortschiet, bieden informele machthebbers hun burgers economische kansen en toegang tot essentiële diensten, zoals onderwijs en gezondheidszorg.
Zoals ook in veel andere Afrikaanse landen is Nigeria een lappendeken van stukken land waar lokale chiefs, religieuze leiders en andere informele machthebbers veel aanzien genieten. Die hebben een lange geschiedenis. Het emiraat van de noordelijke deelstaat Kano, bijvoorbeeld, was al aan de macht voordat de Britten arriveerden. “Verrassend genoeg hebben veel van deze machthebbers hun invloed weten te behouden, ondanks dat hun relatie met de officiële overheid ingewikkeld is”, zegt Ehrhardt.
“Aan de ene kant moeten de lokale machthebbers de overheid te vriend houden. De regering van het olieland heeft veel geld, dat zij niet alleen besteedt aan scholen en ziekenhuizen maar ook aan het in stand houden van een uitgebreid patronagesysteem. Lokale, informele leiders zijn hier vaak deel van. Maar aan de andere kant moeten zij ook verantwoording afleggen aan de bevolking: uiteindelijk danken ze hun bestaansrecht aan hun populariteit onder het volk. Op dit moment zijn informele religieuze en traditionele leiders daardoor veel populairder dan politici.”
Formeel en informeel bestuur
Sharia is een verrassend voorbeeld van hoe formeel en informeel bestuur samen kunnen functioneren. En dan op een andere manier dan het Westen denkt. “Op sommige plekken dient sharia dient ook om vrouwen toegang te geven tot rechtshulp. En sharia-rechtbanken zijn zo efficient dat niet alleen moslims, maar ook christenen die gebruiken om geschillen op te lossen”, zegt Ehrhardt. Er zijn zelfs voorbeelden waar zakat, de liefdadigheid die geldt als een van de pijlers van de Islam, door de emir verzameld wordt en in het openbaar onder de armen wordt verdeeld. “Een heel transparant financieel proces – toch niet direct wat je verwacht in Nigeria.”
Iedereen die in Nigeria iets wil bereiken, moet zich realiseren dat het systeem anders werkt. Alles heeft een culturele, politieke, religieuze, en regionale lagen die bepalend zijn voor hoe je dingen gedaan krijgt. Maar als je het land wat vaker bezoekt, ga je dat aanvoelen. Op die manier leerde hij ook anders kijken naar de terreurbeweging Boko Haram. “Nu is het een terroristenclub. Maar oorspronkelijk is ze ontstaan uit een religieuze jongerenbeweging die het land wilde hervormen. Naast geld verdienen, is religie op dit moment min of meer de enige ideologie waar mensen in geloven. Dus als je jong en boos bent, keer je je tot religieuze leiders. Niet politici. De terreur van het huidige Boko Haram is een uitwas van een beweging die oorspronkelijk, op haar manier, progressief was”.
Langzame veranderingen
Terug naar de vooroordelen: ook die wil David Ehrhardt wel een beetje nuanceren. “De meeste Nigerianen die ik ken willen ook een einde aan corruptie”. Onder de huidige president Muhammadu Buhari gebeurt veel. “Hij probeert een einde te maken aan corruptie, maar heeft machtige tegenstanders die wachten op het moment dat hij een fout maakt.” In die context gaan veranderingen langzaam, maar ze zijn er wel. “
Voor ontwikkelingsorganisaties en politici, zoals onze minister van Buitenlandse Zaken is het niet genoeg de vooroordelen te kennen. "Je moet in Nigeria niet alleen de officiële, hooggeplaatste politici kennen. Je moet ook weten welke lokale machthebbers ertoe doen en wie je kunnen helpen. Zonder de chiefs, imams, of priesters kom je er niet. Dit grijze gebied buiten de overheid blijft altijd bestaan. Het valt misschien niet direct onder het soort Good Governance dat de Nederlandse overheid hoog in het vaandel heeft staan. Maar dat kun je van bovenaf niet opleggen.”
Zoals ook in veel andere Afrikaanse landen is Nigeria een lappendeken van stukken land waar lokale chiefs, religieuze leiders en andere informele machthebbers veel aanzien genieten. Die hebben een lange geschiedenis. Het emiraat van de noordelijke deelstaat Kano, bijvoorbeeld, was al aan de macht voordat de Britten arriveerden. “Verrassend genoeg hebben veel van deze machthebbers hun invloed weten te behouden, ondanks dat hun relatie met de officiële overheid ingewikkeld is”, zegt Ehrhardt.
“Aan de ene kant moeten de lokale machthebbers de overheid te vriend houden. De regering van het olieland heeft veel geld, dat zij niet alleen besteedt aan scholen en ziekenhuizen maar ook aan het in stand houden van een uitgebreid patronagesysteem. Lokale, informele leiders zijn hier vaak deel van. Maar aan de andere kant moeten zij ook verantwoording afleggen aan de bevolking: uiteindelijk danken ze hun bestaansrecht aan hun populariteit onder het volk. Op dit moment zijn informele religieuze en traditionele leiders daardoor veel populairder dan politici.”
Formeel en informeel bestuur
Sharia is een verrassend voorbeeld van hoe formeel en informeel bestuur samen kunnen functioneren. En dan op een andere manier dan het Westen denkt. “Op sommige plekken dient sharia dient ook om vrouwen toegang te geven tot rechtshulp. En sharia-rechtbanken zijn zo efficient dat niet alleen moslims, maar ook christenen die gebruiken om geschillen op te lossen”, zegt Ehrhardt. Er zijn zelfs voorbeelden waar zakat, de liefdadigheid die geldt als een van de pijlers van de Islam, door de emir verzameld wordt en in het openbaar onder de armen wordt verdeeld. “Een heel transparant financieel proces – toch niet direct wat je verwacht in Nigeria.”
Iedereen die in Nigeria iets wil bereiken, moet zich realiseren dat het systeem anders werkt. Alles heeft een culturele, politieke, religieuze, en regionale lagen die bepalend zijn voor hoe je dingen gedaan krijgt. Maar als je het land wat vaker bezoekt, ga je dat aanvoelen. Op die manier leerde hij ook anders kijken naar de terreurbeweging Boko Haram. “Nu is het een terroristenclub. Maar oorspronkelijk is ze ontstaan uit een religieuze jongerenbeweging die het land wilde hervormen. Naast geld verdienen, is religie op dit moment min of meer de enige ideologie waar mensen in geloven. Dus als je jong en boos bent, keer je je tot religieuze leiders. Niet politici. De terreur van het huidige Boko Haram is een uitwas van een beweging die oorspronkelijk, op haar manier, progressief was”.
Langzame veranderingen
Terug naar de vooroordelen: ook die wil David Ehrhardt wel een beetje nuanceren. “De meeste Nigerianen die ik ken willen ook een einde aan corruptie”. Onder de huidige president Muhammadu Buhari gebeurt veel. “Hij probeert een einde te maken aan corruptie, maar heeft machtige tegenstanders die wachten op het moment dat hij een fout maakt.” In die context gaan veranderingen langzaam, maar ze zijn er wel. “
Voor ontwikkelingsorganisaties en politici, zoals onze minister van Buitenlandse Zaken is het niet genoeg de vooroordelen te kennen. "Je moet in Nigeria niet alleen de officiële, hooggeplaatste politici kennen. Je moet ook weten welke lokale machthebbers ertoe doen en wie je kunnen helpen. Zonder de chiefs, imams, of priesters kom je er niet. Dit grijze gebied buiten de overheid blijft altijd bestaan. Het valt misschien niet direct onder het soort Good Governance dat de Nederlandse overheid hoog in het vaandel heeft staan. Maar dat kun je van bovenaf niet opleggen.”